Vorige keer schreef ik al over onze nostalgie verzameling van Pol®, het beroemde stripbeertje uit Denemarken. Een andere verzameling van ons (Karin en ik) zijn de view master® kijkers en schijfjes.
Bij mij thuis hadden we vroeger wel zo’n kijker (viewer) maar bij Karin weer niet. Zo kon het gebeuren dat je bij vriendjes kwam die wel zo’n viewer hadden en je daar uren doorbracht met het bekijken van de schijfjes.
Een stukje historie.
Hoewel de techniek van de View Master® in 1938 werd uitgevonden bestond er al sinds 1838 de techniek van 3D afbeeldingen. Deze zogeheten stereoscopie techniek bestaat er uit dat je 2 plaatjes fotografeert waarbij het linkse plaatje net iets afwijkt van het rechtse plaatje.
Door middel van het kijken door een stereoscoop kijk je met beide ogen tegelijkertijd naar beide plaatjes waardoor er een illusie van diepte (3D) ontstaat. Er waren ook speciale stereoscopische camera’s verkrijgbaar.
In de 19de eeuw tot begin 20ste eeuw bleven deze stereoscopiekaarten populair maar dat verminderde snel door de komst van de bewegende film.
De View Master® kijker of viewer.
In 1938 dus bedacht William Gruber (een Amerikaan van Duitse afkomst) een systeem om stereofoto’s te bekijken. Deze stereofoto’s staan per paar op een schijfje en elk schijfje bevat 7 paren (in totaal dus 14 foto’s op een schijfje). Deze schijf wordt in de viewer gestoken en door middel van een hendel beweeg je de foto’s in de viewer (de schijf maakt een ronddraaiende beweging waardoor er telkens een ander paar tevoorschijn komt).
In het begin werden de viewers van het duurdere materiaal bakeliet gemaakt (bakeliet wordt gezien als de eerste synthetische kunststof). Hierdoor konden de viewers gemaakt worden op productielijnen hetgeen goedkoper was dan de (vaak houten) viewers voor de stereoscoopkaarten die vaak met de hand gemaakt waren. Later werden de viewers van het nog goedkopere plastic waardoor de viewers ook voor de gewone mensen betaalbaar werd.
Naast de eenvoudige handviewer (die je met de hand bediende, voor je ogen en tegen het licht gericht hield voor het beste resultaat) werden er ook elektrische handviewers gemaakt. Door een batterij in het apparaat te stoppen kon verlichting achter de plaatjes worden aangezet (een diffuse schijf voor egale verlichting) waardoor je de plaatjes ook in het donker kon bekijken. Ook werden er projectoren ontworpen om de foto’s van het schijfje op een wit doek of witte muur te kunnen projecteren. Hierdoor ontstond een soort 3D voorstelling die met het hele gezin te bekijken was.
Van de gemaakte viewers zijn met name de kunststof exemplaren (eind jaren 60 tot en met heden) nog volop te krijgen. Op Marktplaats® kun je vooral oudere exemplaren vinden voor prijzen van € 10,00 tot € 25,00. De bakelieten uitvoeringen kom je tegen voor prijzen vanaf € 50,00 en de elektrische handviewer (zeer sporadisch) voor prijzen vanaf € 100,00 euro. De projectoren kom je soms ook wel tegen. De prijzen hiervoor kunnen best hoog liggen, afhankelijk van het aanbod.
Tot 1966 werden deze viewers gemaakt door Sawyer’s, een fabriek uit de woonplaats van Gruber. In 1966 werd deze overgenomen door GAF (General Anilin And Film Corporation). Naast de viewers met schijfjes kom je soms ook nog wel eens viewers tegen met rechthoekige kaarten met foto’s. Deze vind je onder de naam Lestrade Simplex®. Hier zijn ook nog volop kaartjes voor te vinden maar wel veel minder de voor de originele view master®.
Naast de viewers waren er tot in de jaren ’70 ook nog stereocamera’s te koop, speciaal voor het maken van view master® foto’s. Bij deze camera’s werden ook stansapparaten geleverd zodat je de fotootjes kon uitstansen en in de daarvoor beschikbare schijfjes geschoven worden. Hierdoor kon je je eigen 3D setjes samen stellen.
De view master® schijven.
Uiteraard is een viewer leuk maar niet zonder de bijbehorende schijven (of schijfjes zoals ze vaak omschreven worden). Hier kun je er nog echt honderden van vinden op internet (marktplaats®, e-bay®). Soms vind je een schijfje voor nog geen € 0,50 (voor een los schijfje) en soms betaal je wel € 90,00 voor een compleet maar zeldzaam setje.
Een complete set bestaat meestal uit 3 schijfjes met elk 7 paren dus 21 paren in totaal. Zelfs op dit moment worden er nog schijfjes gemaakt met bijvoorbeeld Disney’s® Cars®, Pixar® animatiefilms etc. Het formaat van de fotootjes is overigens 10,5 mm x 11,7 mm
Educatief:
Een groot deel van de schijfjes die gemaakt zijn, met name in de jaren ’50, ’60 en ’70 hadden een educatieve inhoud. Zo konden de schijfjes foto’s bevatten van landen (Tunesië, Luxemburg, Zwitserland, Duitsland, de Verenigde Staten, Canada) of van bijzondere gebeurtenissen zoals de eerste maanlanding.
In 1973 kwam er een boek uit over oogchirurgie (Stereoscopic Atlas Of Ophthalmic Surgery Of Domestic Animals, door Harlan E. Jensen) met daarin 16 schijfjes en een opvouwbare viewer, speciaal bedoeld voor studenten (bron Wikipedia). In de tweede wereldoorlog werd de viewer ook gebruikt in Amerika door defensie om bij bepaalde opleidingen te ondersteunen. Ook kon men sets kopen over vissen, dieren en planten uit de wereld om ons heen.
Vermaak:
Naast het educatieve deel (dat in de loop der tijd steeds minder onderdeel uitmaakte van de beschikbare catalogus) bestond er ook een groot aanbod dat speciaal voor vermaak was bedoeld. Dit kon lopen van populaire series van t.v. tot en met filmspecials (denk aan series als Thunderbirds, Paulus de boskabouter, Fabeltjeskrant, Pippi Langkous en Heidi). Zoals je bij de foto’s kunt zien was er zelfs een setje van het beertje Pol te koop (lees hiervoor het vorige deel uit de reeks Nostalgie). Het educatieve is in de hedendaagse catalogus niet meer terug te vinden maar nog steeds kun je in winkels de (nieuwe) schijfjes vinden.
Verzamelen:
Zoals al gezegd, mijn vriendin en ik verzamelen view master® schijfjes en dan met name de oudere uitvoeringen. Een van onze setjes komt uit bijvoorbeeld 1957 (Zorro). We zoeken naar deze schijfjes op rommelmarkten, beurzen en op internet.
Helaas leert de tijd ons dat meer mensen op zoek zijn naar deze, destijds, immens populaire schijfjes. Dat drijft de prijs wel op, helaas. Zo kun je voor een compleet setje van 3 schijfjes, inclusief het bijbehorende mapje en boekje (in goede staat) zelfs € 15,00 – € 30,00 kwijt zijn en voor een bijzonder exemplaar, een heel zeldzame set bijvoorbeeld, soms wel bedragen van meer dan € 100,00!
Zover gaan wij (nog?) niet, voor ons is de sport om voor een klein bedrag een leuk setje te scoren. Dat houdt het leuk en spannend. En….hoe simpel en ouderwets deze view master® producten ons heden ten dage voor komen, ik denk dat de jeugd nog steeds betoverd zal raken door de magie van de 3D plaatjes.
